بن مایه های حکمت خسروانی در تصوّف سده ی چهارم و پنجم هجری

حکمت ایرانیان باستان که از آن با نام «حکمت خسروانی» یاد می شود، مجموعه ای از مفاهیم و عناصر اصلی فرهنگی ایرانیان را در بر دارد. «نور» و «جوانمردی» از مولّفه های اصلی حکمت خسروانی است که پس از ورود اسلام به ایران نیز در فرهنگ ایرانیان به حیات خود ادامه داد. بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و ابوسعید ابوالخیر، سه چهره ی درخشان عرفان اسلامی از عنصر نور و جوانمردی حکمت خسروانی در اقوال خویش بهره برده اند. پژوهش پیش رو به بررسی این دو مولّفه در تصوّف اسلامی و به طور خاص در اقوال بایزید بسطامی، ابوالحسن خرقانی و ابوسعید ابوالخیر اختصاص دارد. ابتدا به پیشینه های آن در تاریخ ایران و دگردیسی این مفاهیم اشاره شده و بعد به بررسی محتوایی و صوری نور و جوانمردی در اقوال سه عارف خراسانی پرداخته است. نویسنده بر اساس نظریه ی «عرفان نگاه هنری به الهیات است»، جلوه های هنری و زبان محور نور و جوانمردی را در اقوال بایزید، خرقانی و ابوسعید ترسیم کرده است. این سه عارف با نگاه هنری خویش به الهیات و هستی، با این دو مولّفه نیز برخوردی هنری داشته اند و با این رویکرد ویژه، نور و جوانمردی را حیاتی دوباره بخشیده اند.